تحصیل در مدارس آلمان از ۶ سالگی برای شرکت در دوره‌های پیش‌دبستانی (Kindergarten/Kita) آغاز می‌شود و تا سن ۱۸ سالگی با دریافت مدرک پایان دوره متوسطه ادامه می‌یابد. همچنین کودکان زیر ۳ سالتان را می‌توانید به مهد‌کودک (Kinderkrippe) بفرستید. سال تحصیلی در مدارس آلمان معمولا از ماه سپتامبر آغاز می‌شود. البته ممکن است تاریخ دقیق شروع سال تحصیلی در هر ایالت آلمان متفاوت باشد.
تحصیل در مدارس این کشور به زبان آلمانی است. دانش‌آموزان بومی و بین‌المللی در‌صورت تحصیل در این مدارس نیازی به پرداخت شهریه نخواهند داشت؛ اما در‌صورتی‌که فرزندتان قصد تحصیل در مدارس خصوصی و بین‌المللی داشته باشد، باید مبلغ شهریه را پرداخت کنید. از طریق تماس با موسسه مربوطه می‌توانید از رقم دقیق شهریه آگاه شوید.
تحصیل در مدارس آلمان از ۶ سالگی برای شرکت در دوره‌های پیش‌دبستانی (Kindergarten/Kita) آغاز می‌شود و تا سن ۱۸ سالگی با دریافت مدرک پایان دوره متوسطه ادامه می‌یابد. همچنین کودکان زیر ۳ سالتان را می‌توانید به مهد‌کودک (Kinderkrippe) بفرستید. سال تحصیلی در مدارس آلمان معمولا از ماه سپتامبر آغاز می‌شود. البته ممکن است تاریخ دقیق شروع سال تحصیلی در هر ایالت آلمان متفاوت باشد.
تحصیل در مدارس این کشور به زبان آلمانی است. دانش‌آموزان بومی و بین‌المللی در‌صورت تحصیل در این مدارس نیازی به پرداخت شهریه نخواهند داشت؛ اما در‌صورتی‌که فرزندتان قصد تحصیل در مدارس خصوصی و بین‌المللی داشته باشد، باید مبلغ شهریه را پرداخت کنید. از طریق تماس با موسسه مربوطه می‌توانید از رقم دقیق شهریه آگاه شوید.
برنامه‌های تحصیل در مقطع کارشناسی آلمان شامل چهار گروه لیسانس هنر، علوم، مهندسی (BEng) و لیسانس موسیقی (BMus) می‌شود. دوره‌های تمام‌وقت کارشناسی در آلمان معمولا سه سال به طول می‌انجامند. مهندسی، مدیریت بازرگانی، علوم انسانی و کامپیوتر در لیست رشته‌های محبوب برای تحصیل کارشناسی در آلمان قرار دارند. برای تحصیل در این مقطع همچون مقطع کارشناسی در مجارستان و سایر کشورهای دنیا باید دوره متوسطه را با موفقیت به پایان برسانید و مدرک تحصیلی معتبر دریافت کنید.
مدارک کارشناسی ارشد (Master) در آلمان معادل مدارک سطح 6 هستند. دانشجویان بعد از دریافت مدرک لیسانس مورد‌تایید آلمان می‌توانند تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی ارشد ادامه دهند. در این دوره‌ها دانشجویان به دانش تخصصی عمیق‌تری دست پیدا می‌کنند. دوره‌های فوق لیسانس آلمان ترکیبی از کلاس‌های آموزشی و تحقیقات عملی هستند. بعد از انجام کار تحقیقاتی میدانی و یک پایان نامه مدرک فارغالتحصیلی در این مقطع را دریافت خواهید کرد.
دوره کارشناسی ارشد در آلمان معمولا دو ساله است و به دو مدل پیوسته و غیرپیوسته امکان شرکت در این دوره را خواهید داشت. کارشناسی ارشد پیوسته بلافاصله بعد از مدرک لیسانس است و معمولا دانشجویان در همان دانشگاه یا موسسه تحصیل می‌کنند. در دوره‌های غیرپیوسته اما دانشجو ممکن است بعد از یک وقفه کوتاه، در دانشگاهی متفاوت یا حتی رشته دیگری تحصیل کند.
بالاترین سطح تحصیلی در آلمان، مدرک دکترا (PhD) یا همان مدرک سطح 7 است. این دوره‌ها بیشتر بر تحقیقات علمی تمرکز دارند و بین ۳ تا ۵ سال طول می‌کشند. البته مهلت رسمی و مشخصی برای دوره دکترا وجود ندارد. برای تحصیل در این مقطع به مدرک فارغالتحصیلی کارشناسی ارشد و یک پروپوزال تحقیقاتی قوی نیاز خواهید داشت. برای اخذ پذیرش یک استاد باید طرح شما را تایید و برای همکاری با شما اعلام آمادگی کند.
کسانی‌که در آلمان موفق به اخذ مدرک دکترا می‌شوند و سابقه علمی و تحقیقاتی درخشانی دارند، برای دریافت اقامت آمریکا از طریق ویزای EB2 یا اقامت استرالیا با ویزای 188 استرالیا شانس بالایی خواهند داشت.
سال تحصیلی در آلمان به دو ترم زمستان (اکتبر تا مارس) و تابستان (آوریل تا سپتامبر) تقسیم می‌شود. این تاریخ در ایالت‌ها، دانشگاه‌های مختلف و بسته به برنامه‌ها و رشته‌های تحصیلی احتمال دارد تغییر کند. به‌عنوان مثال ممکن است برای برخی برنامه‌ها زمان شروع سال تحصیلی ماه سپتامبر یا نوامبر باشد.
بیش از ۴۰۰ موسسه آموزش عالی دولتی به رسمیت شناخته شده در سراسر آلمان وجود دارند که ۲۰.۰۰۰ برنامه تحصیلی مختلف را ارائه می‌دهند. همچنین دانشجویان بین‌المللی علاوه‌بر دانشگاه‌های دولتی، امکان تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی و دانشگاه‌های علمی کاربردی آلمان را نیز خواهند داشت. از دیگر مراکز آموزش عالی آلمان می‌توان به دانشگاه‌های ﻫﻮﺧﺸﻮﻟﻪ (Fachhochschule) و دانشگاه‌های هنر، فیلم و موسیقی اشاره کرد. هوخشوله‌ها برنامه‌های تحصیلی دوگانه ارائه می‌دهند که مطالعات آکادمیک و مهارت‌های عملی را با هم ترکیب می‌کنند. دوره‌های تحصیلی در این دانشگاه‌ها به زبان آلمانی هستند و معمولا آزمون ورودی دارند.
یکی از راه‌هایی که افراد برای آشنایی با دانشگاه‌ها در نقاط مختلف دنیا انتخاب می‌کنند، سفر و زندگی موقت در آن کشور است. به‌عنوان‌مثال برای بررسی شرایط تحصیل در آلمان یا کانادا به ویزای توریستی شینگن یا ویزای مولتی کانادا نیاز دارید؛ اما قبل از آن باید بدانید که «ویزای مولتی کانادا چیست» و با مهیا کردن چه شرایطی امکان اخذ این ویزا را دارید.
بسیاری از دانشگاه‌های مطرح در سطح بین‌المللی در کشور آلمان قرار دارند. این دانشگاه‌ها در رتبه‌بندی‌های معتبر جهانی توانسته‌اند رتبه‌های زیر ۱۰۰ را کسب کنند. در ادامه با لیستی از بهترین دانشگاه‌های آلمان آشنا خواهیم شد.
| نام دانشگاه | رتبه جهانی | رتبه کشوری |
| دانشگاه فنی مونیخ | ۳۰ | ۱ |
| دانشگاه LMU مونیخ | ۳۳ | ۲ |
| دانشگاه هایدلبرگ | ۴۳ | ۳ |
| دانشگاه Charité برلین | ۷۳ | ۴ |
| دانشگاه هومبولت برلین | ۸۶ | ۵ |
| دانشگاه توبینگن | ۸۶ | ۵ |
| دانشگاه بن | ۸۹ | ۷ |
| دانشگاه برلین | ۹۱ | ۸ |
| دانشگاه RWTH آخن | ۹۹ | ۹ |
| دانشگاه فرایبورگ | ۱۱۳ | ۱۰ |
اطلاعات این جدول براساس رتبه‌بندی سایت معتبر دانشگاه‌های جهانی تایمز در سال 2023 تهیه شده است.
مدارک مورد‌نیاز برای پذیرش از دانشگاه‌های آلمان بسته به رشته، دانشگاه و سطح مقطع تحصیلی ممکن است متغیر باشد؛ اما به‌طورکلی برای پذیرش از دانشگاه‌های آلمان به مدارک زیر نیاز دارید:
۱- ترجمه مدارک معتبر تحصیلی و ریز نمرات
۲- مدرک زبان آلمانی یا انگلیسی
۳- رزومه
۴- توصیه‌نامه
۵- مقاله‌های تحقیقاتی یا پروژه‌ها (در صورت لزوم)
برخی از دانشگاه ممکن است شرایط همچون پرداخت اپلیکیشن فی یا شرکت در آزمون ورودی دانشگاه‌ها را نیز داشته باشند؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود که از وب‌سایت رسمی دانشگاه‌ها اطلاعات دقیق و به‌روز مربوط به مدارک و الزامات مورد‌نیاز برای پذیرش از دانشگاه‌های آلمان را چک کنید. شرایط دانشگاه های کانادا برای اپلای و کشورهای دیگر هم تقریبا یکسان است.
دانشجویان کشورهای اتحادیه اروپا برای تحصیل در آلمان نیازی اخذ ویزا ندارند؛ اما همه دانشجویانی که تابعیت خارج از اتحادیه اروپا دارند برای تحصیل در دانشگاه‌های آلمان باید ویزای تحصیلی دریافت کنند. این مدرک یک مجوز موقت برای ورود به آلمان است که برابر با طول دوره دانشجویان صادر می‌شود. برای اخذ ویزا باید ابتدا به‌صورت آنلاین برای دریافت نوبت سفارت اقدام کنید. دریافت وقت سفارت یکی از کارهای ضروری برای دریافت ویزای آلمان، ویزای دانشجویی انگلیس و کشورهای عضو اتحادیه اروپا محسوب می‌شود.
در این فاصله مدارکی همچون ترجمه مدارک فارغالتحصیلی، ریز نمرات، مدرک زبان آلمانی یا انگلیسی، رزومه تحصیلی، توصیه‌نامه‌ها، نامه پذیرش دانشگاه، رزرو خوابگاه و پاسپورت معتبر را برای شرکت در جلسه سفارت آماده کنید. همچنین در این جلسه آفیسر از شما سوالاتی در خصوص اهداف و انگیزه‌های‌تان برای تحصیل در آلمان می‌پرسد. برای بالا رفتن شانس اخذ ویزای تحصیلی آلمان به همه سوالات به‌طور‌دقیق و صادقانه پاسخ دهید.
دانشجویان بین‌المللی که برای ورود به آلمان به ویزا نیاز دارند، باید مدارکی مبنی بر وجود بودجه کافی به آفیسر سفارت تحویل دهند. از سال ۲۰۲۳ به‌طور رسمی تخمین زده شده است که دانشجویان بین‌المللی برای پوشش هزینههای زندگی در آلمان به ۹۳۴ یورو در ماه (حدود ۱۱.۲۸۰ یورو در سال) نیاز دارند. به این منظور باید مدارک که توانایی مالی‌تان را اثبات کند به سفارت نشان دهید. این کار معمولا از طریق یک حساب مسدود شده آلمانی صورت می‌گیرد.
بسته به اینکه دوره تحصیلی شما به زبان آلمانی یا انگلیسی باشد به مدرک زبان مرتبط نیاز دارید. سطح مدرک زبان مورد‌نیاز توسط هر دانشگاه مشخص می‌شود و در سایت رسمی آن‌ها قابل مشاهده است. در‌صورتی‌که دوره تحصیل شما به زبان انگلیسی باشد نیازی به دانش آلمانی ندارید. به‌طورکلی دانشگاه‌های آلمان برای تحصیل به زبان آلمانی مدرک گوته و سطح B1 تا B2 و برای تحصیل به زبان انگلیسی مدرک آیلتس و تافل را قبول دارند.
درست است که اگر برنامه تحصیلی شما به زبان انگلیسی باشد، دیگر به مدرک زبان آلمانی نیاز ندارید؛ اما آشنایی ابتدایی با این زبان برای شما مفید خواهد بود. به‌این‌ترتیب برقراری ارتباط با مردم و انجام کارهای رومزه برای‌تان راحت‌تر خواهد بود. بهترین راه برای یادگیری زبان آلمانی زندگی با دانشجویان بومی است. تماشای برنامه‌های تلویزیونی و گوش دادن به رادیو هم به یادگیری زبان کمک می‌کند.
اکثر دوره‌های تحصیلی در آلمان به زبان آلمانی تدریس می‌شوند. با‌این‌حال برخی از دانشگاه‌ها دوره‌های بین‌المللی را به زبان انگلیسی ارائه می‌دهند. در این حالت دانشجویان برای اخذ پذیرش از دانشگاه باید مدرک زبان انگلیسی دریافت کنند. تعداد رشته‌هایی که به زبان انگلیسی تدریس می‌شوند در مقطع کارشناسی بسیار محدود هستند. تعداد این رشته‌ها در مقطع کارشناسی ارشد افزایش می‌یابد و متنوع‌تر می‌شود. تحصیل در مقطع دکترا نیز به‌صورت کلی به زبان انگلیسی است.
از سال ۲۰۱۴ آلمان قانون تحصیل رایگان برای دانشجویان خارج از اتحادیه اروپا در مقطع کارشناسی را لغو کرد؛ اما همچنان تحصیل در سایر مقاطع همچون کارشناسی ارشد و دکترا رایگان است. برخی دانشگاه‌ها برای دوره‌های غیرپیوسته کارشناسی ارشد شهریه دریافت می‌کنند. البته این هزینه‌ها بسیار مقرون‌به‌صرفه و معمولا بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ یورو در سال است. تحصیل در آلمان نسبت به بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکا، کانادا و استرالیا هزینه پایین‌تری دارد.
معمولا دانشگاه‌های دولتی آلمان شهریه‌ای ندارند؛ اما دانشجویان در شروع هر ترم باید هزینه اندکی (حدود ۳۰۰ یورو در هر ترم) بابت دریافت خدمات دانشجویی به دانشگاه بپردازند. برای تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی ملزم به پرداخت شهریه هستید. این مبلغ معمولا بین ۲۰.۰۰۰ تا ۳۰.۰۰۰ یورو در سال است و هر دانشگاه شهریه مختص به خود را دارد.
هزینههای زندگی در آلمان علاوه‌بر شهریه دانشگاه، شامل هزینههای مربوط به تهیه کتاب‌های درسی، اجاره مسکن، غذا، نوشیدنی، پوشاک و تفریحات می‌شود. در ادامه به لیست هزینههای زندگی در آلمان در سال ۲۰۲۳ اشاره خواهیم کرد:
بخش بسیاری از هزینههای زندگی مربوط به بخش اسکان و اجاره خانه می‌شود. در‌صورتی‌که در خوابگاه‌های دانشجویی اقامت داشته باشید، هزینه بسیار کمتری بابت اسکان در آلمان پرداخت خواهید کرد. همچنین با کار دانشجویی یا دریافت بورسیه‌های تحصیلی نیز می‌توانید همه یا بخشی از هزینههای زندگیتان را تامین کنید.
هزینههای تحصیل در آلمان نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر کمتر است؛ اما دانشگاه‌های خصوصی از دانشجویان خارجی شهریه دریافت می‌کنند. همچنین افراد برای تحصیل در کشوری دیگر باید توانایی تامین هزینههای زندگیشان را نیز داشته باشند. دانشگاه‌های آلمان کمک‌هزینه‌های تحصیلی متعددی برای پوشش هزینه تحصیل و زندگی دانشجویان در این کشور در نظر گرفته‌اند. کمک هزینههای تحصیلی در آلمان شامل بودجه‌های دولتی مانند بورسیه‌های DAAD، برنامه کمک مالی دانشجویی فدرال (Bundesausbildungsförderungsgesetz یا BAföG) و طرح Erasmus + اتحادیه اروپا می‌شود.
بورسیه‌های خصوصی یا نیمه خصوصی، از جمله بورس تحصیلی هاینریش بل یا Deutschland Stipendium توسط برخی از دانشگاه‌ها ارائه می‌شوند. برای کسب اطلاعات دقیق در مورد کمک‌هزینه‌های تحصیلی به سایت رسمی دانشگاه مورد‌نظرتان مراجعه کنید. همچنین دانشجویان برای تامین هزینههای تحصیل و زندگی امکان دریافت وام‌های دانشجویی کم‌بهره را خواهند داشت که توسط بسیاری از بانک‌های آلمانی ارائه می‌شوند.
امکان تحصیل و کسب تجربه کاری به‌طور همزمان، یکی از مزایای سیستم آموزشی آلمان است. در دانشگاه‌های علمی کاربردی آموزش‌های تئوری و عملی در کنار هم قرار می‌گیرند. همچنین دانشجویان بین‌المللی اجازه کار به‌صورت پاره‌وقت هنگام تحصیل را خواهند داشت. یعنی می‌توانید ۲۰ ساعت در هفته کار کنید. این موضوع به تامین هزینههای زندگی حین تحصیل کمک می‌کند.
دانشجویان خارجی می‌توانند حین تحصیل برای اعضای خانواده خود ویزای همراه دریافت کنند. با این ویزا می‌توانید همسر و فرزندان زیر ۱۶ سال را با خود به آلمان بیاورید. فرزندان بالای ۱۶ سال برای همراهی حتما باید بتوانند حداقل تا سطح C1 آلمانی صحبت کنند. برای همراهی اعضای خانواده باید نشان دهید که بودجه کافی برای حمایت از آن‌ها را دارید. همچنین باید محلی برای اقامت آن‌ها در نظر گرفته باشید.
براساس مشاهدات بیش از دو سوم دانشجویان بین‌المللی قصد دارند پس از فارغ التحصیلی در این کشور بمانند و به‌دنبال کار بگردند. این موضوع چیز عجیبی نیست؛ زیرا آلمان یکی از قوی‌ترین و با‌ثبات‌ترین اقتصادها در اروپا را دارد و خانه بسیاری از شرکت‌های معتبر جهانی است. دانشجویان خارج از اتحادیه اروپا/EFTA تا یک سال امکان جستجو برای یافتن شغل و تغییر ویزای تحصیلی به ویزای کاری را خواهند داشت.
آیا تحصیل در آلمان رایگان است؟
برخی از دانشگاه‌های آلمان رایگان هستند یا شهریه بسیار پایینی دارند؛ اما برای تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی باید شهریه پرداخت کنید.
آیا دانشجویان بین‌المللی در آلمان اجازه کار دارند؟
بله؛ دانشجویان بین‌المللی معمولا مجاز به کار پاره‌وقت در طول ترم (۲۰ ساعت در هفته) و تمام‌وقت (۴۰ ساعت در هفته) در تعطیلات هستند.
آیا می‌توان برای تحصیل در دانشگاه‌های آلمان بورسیه تحصیلی دریافت کرد؟
بله؛ بسیاری از دانشگاه‌های آلمان به دانشجویان بین‌المللی کمک‌هزینه‌های تحصیلی می‌دهند. همچنین دانشجویان امکان دریافت بورسیه‌های دولتی را نیز دارند.